برآوردهای جدید نشان میدهد از هر 10 کودک یک نفر دارای مشکلات خواندن است.
این موضوع اهمیت بررسی اختلالات خواندن در کودکان را دوچندان میکند.
بیشتر این اشکالات در نارساخوانی, رمزگشایی کلمات, درک مطلب, روان خواندن, بازیابی کلمات, سرعت خواندن به چشم میخورد.
در بسیاری از موارد نگرانی والدین در مورد کودکانی که دارای این گونه اختلالات در خواندن هستند, نابجا است.
اگرچه بررسی و مطالعه مشکلات خواندن در فرزندان امر بسیار مهمی است. اما وجود این نواقص لزوما به معنی کم هوشی فرزندان نیست.
برای بررسی بیشتر موضوع ابتدا به دلایل شایعی که موجب مشکلات خواندن در کودکان میگردد میپردازیم و شاخصهای مشترک بین این عوامل را بررسی میکنیم.
در پایان راهکارهایی را که به وسیله آن والدین و مربیان میتوانند در غلبه بر این مشکلات به کودکان کمک نمایند, اشاره خواهیم کرد.
1-مشکل در قافیه سازی کلمات
2-مشکل حفظ توالی عدد, حرف و کلمه
3-صداها و هجاها در یک کلمه را به درستی و پشت سره درک نمیکند.
4-حرف و عدد پشت سرهم را به درستی درک میکند, اما آنها را به ترتیب دیگری به خاطر میآورد.
5-کلمات را اشتباه میخواند و از آن عبور میکند.
6-صدای کلمات را به درستی ایجاد نمیکند.
7- کلمات را به درستی هجی نمیکند.
8-واژه ها را به راحتی پیدا نمیکند.
9-موج صدای کلمات را به درستی رعایت نمیکند.
10-تکرار, جابجایی, جمع کردن, جایگزین کردن و حذف حروف, اعداد و یا کلمات.
11-ناتوانی در درک اصطلاحات, استنباط و فهم موضوعات و معانی جوکها.
12-اختلال در ردیابی کلمات از چپ به راست و برعکس در یک صفحه .
13-برخی موارد سرگیجه, سردرد و یا درد معده در هنگام خواندن
14-ناتوانی در شناسایی غلط املایی در واژهها
1- برای بسیاری از کودکانی که دارای مشکلات خواندن هستند, متن سیاه روی زمینه سفید, ناخوشایند است.
زیرا کنتراست و تضاد رنگ سیاه و سفید باعث میشود حروف به صورت لرزان, متحرک به نظر برسند.
برای رفع این مشکل میتوان از طلقهای رنگی به صورت پوشش بر روی سطح کتاب استفاده کرد.
همچنین میتوان از عینکهای رنگی متناسب را برای کودکان بهکار برد.
با کمی سعی و خطا میتوان رنگ مورد علاقه کودک برای عینک یا کاور را پیدا کرد تا در هنگام خواندن تضاد رنگ سفید و سیاه متن و پس زمینه کمتر آنها را اذیت کند.
2-در صورتی که کودک از رایانه استفاده میکند برای رفع اختلال فوق میتوان از پس زمینه رنگی و یا از تغییر رنگ فونت مورد استفاده برای رفع مشکلات خواندن استفاده نمود.
این کار در رایانه به آسانی قابل انجام است در برنامه های paint یا word با تغییرات جزئی میتوان رنگ مطلوب و مناسب را برای دانش آموز انتخاب نمود تا با مشکلات خواندن مواجه نگردد.
3-اگر دانش آموز در تشخیص جهت حروف اشکال دارد, به عنوان مثال حرف b و d در انگلیسی,
میتوانیم از آنها بخواهیم کلیه حروف b در یک صفحه از روزنامه, یا مجله را پیدا و علامت گذاری کند.
البته لزومی ندارد که بتواند کلمات را بخواند و تشخیص این حرف در متن مذکور کافی است.
همچنین میتوانیم از آنها بخواهیم این حروف را در یک خط پیدا کند. در این حالت به حل مشکل “ردیابی” آنها نیز کمک خواهیم کرد.
راه حل دیگر استفاده از جملات جذاب و بامزه برای شناسایی حروف قرینه و شبیه هم است. مثلا به دانش آموز بگوییم:” همیشه b بهd نگاه میکنه!”
4- از کتابها یا اینترنت جوکهایی را پیدا کنید و متن آن را مرور کنید. سپس مواردی که باعث میشود آن جوک سرگرم کننده به نظر بیاید را در حضور کودک بحث کنید.
در مورد کلماتی که در متن جوکها معانی چندگانه دارد صحبت کنید و لیستی از آنها تهیه کنید.
سپس از کودک بخواهید با توجه به مطالب به دست آمده خودش جوک بسازد.
به این ترتیب دانش آموز وقتی خودش جوک میسازد سعی میکند از نکاتی استفاده کند که برای خندان دیگران جاذبه داشته باشد
و رفته رفته بر مشکل استنباط معنی کلمات و مشکلات خواندن غلبه پیدا میکند.
5-یکی از مشکلات خواندن در دانش آموزان هجی کردن کلمات است. برای رفع این اختلال میتوانید از کلمات کمکی استفاده کنید.
مثلا اگر دانش آموز در هجی کردن کلمه “چه؟” اشکال دارد میتوانید این کلمه را در یک صفحه بنویسید
و کلمه کمکی “کلاه” را به آن بیفزایید و با استفاده از تصاویر به حافظه او کمک کنید تا وقتی چه را تلفظ میکند بگوید “چه کلاهی؟”.
در این حالت کودک وقتی کلمه “چه؟” را میشنود ناخودآگاه عبارت “چه کلاهی؟” را به خاطر میآورد و این کار او را در رفع مشکلات خواندن کمک مینماید.
6-استفاده از بازیهای اینترنتی لذت بخش و رایگان روش دیگری است که از طریق آن میتوان شناخت کلمات و آواهای مختلف را تکرار و آموزش داد.
همچنین استفاده از فیلمهای مناسبی که کلمات و آواها را به درستی تلفظ میکنند, به فراگیری صحیح حروف و کلمات کمک مینماید.
در سنین بالاتر دوره ابتدایی میتوان از نرم افزارهای بازی با کلمات استفاده نمود تا دانش آموز با تقطیع و ترکیب حروف و ساخت کلمه های مختلف با حروف یکسان آشنا شود
و ترتیب و توالی حروف و اهمیت آن را درک نماید. مثلا ساخت کلمههای “رمز”, ” مرز”و “رزم” با حروف “ر” ,”ز” و “م”.
با این کار علاوه بر توانمندسازی دانش آموز در ساختن کلمات متنوع با حروف یکسان از ایجاد مشکلات خواندن در زمان هجی کلمات جلوگیری میشود.
7-با به کارگیری ترکیب مناسبی از روشهای لمسی و حرکتی میتوان آموزش را لذت بخشتر نمود.
به عنوان مثال برای رفع مشکلات خواندن در کودکان میتوان ارتباط لمسی و دقت دیداری بین حروف , اعداد و کلمات و اشیایی نظیر دانه های لوبیا و نخود , سینی شن و ماسه, بادکنک , خاک رس, خمیر بازی, توپ و مانند آن ایجاد نمود.
مثلا میتوانیم از دانش آموز بخواهیم با اولین حرفی که روی بادکنک میبیند , یک کلمه معنادار بسازد
و یا در سنین بالاتر, با ماژیک به کلمه روی بادکنک یک کلمه اضافه کند تا در نهایت یک جمله با معنی ساخته شود.
8-از دانش آموز بخواهید متن مورد نظر را با صدای بلند بخواند.
صدای او را هنگام خواندن ضبط کنید و سپس به او اجازه بدهید که هنگام خواند مجدد به صدای خود گوش کند.
در موارد زیادی کودکان در شنیدن و تشخیص آواها اشکال دارند.
با این روش توجه کودک با شنیدن صدای خود در حالی که بعضی از کلمات را درست ادا نکردهاست جلب میگردد.
و با تکرار دفعات ضبط و پخش صدای کودک, اشکالات خود را شناسایی مینماید و سعی میکند در دفعات بعدی آنرا تصحیح نماید.
این کار با کمک حافظه دیداری کودک انجام می شود.
9-مکان خواندن را برای کودک جذاب کنید. مثلا میتوانید گوشهای از اتاق را تزئین کرده و آن را نام گذاری کنید, به عنوان مثال آنرا “گوشه دنج” بنامید.
این فضا را از وسایل و اسباب بازی های مورد علاقه کودک پر کنید تا هر گاه میخواهید کودک به خواندن بپردازد صحنهای از یک فضای جالب و جذاب را به خاطر آورد.
حتی میتوان از تکنیکهای تحریک حافظه در این فضا استفاده کرد.
به عنوان نمونه به کودک بگویید: ” امروز در گوشه دنج یک کتاب قصه پنهان شده اگه بتونی پیداش کنی برات میخونمش.”
با در نظر گرفتن جایزه مناسب میتوان خواندن در گوشه دنج را برای کودک جذابتر کرد
تا خواندن و فهمیدن درست مطلب در آن مکان برای او جالب توجه باشد و او را در غلبه بر مشکلات خواندن کمک کند.
10- میتوانید زمان مشخصی در هفته را تعیین کنید که کل خانواده ( یا کل کلاس ) کتاب را انتخاب کنند و بخوانند.
در این حالت بایستی همه با هم جمع شوند و در یک اتاق مشترک کتاب بخوانند.
بهتر است این اتاق اشیاء جذاب و لذت بخشی داشته باشد تا فرایند خواند را جذاب کند.
زمان جلسه نیز باید زمانی مناسب انتخاب شود که همه از وقت تعیین شده لذت ببرند.
مطالعه گروهی برای کودکان جذابیت دارد. با مدیریت صحیح جلسه مطالعه میتوان به کودکان کمک کرد تا بر مشکلات خواندن غلبه پیدا کنند.
ضمنا در مطالعه گروهی کودکان همدیگر را کامل نموده و خطاهای یکدیگر را یاد آوری مینمایند.
این موضوع به یادگیری بهتر و خواندن صحیح کلمات کمک میکند.
کتاب خواندن والدین و سایر بزرگترها در حضور کودکان و برای کودکان باعث میشود علاقه مندی به مطالعه در کودکان تقویت شود.
از طرف دیگر با شنیدن داستانها و مطالب جذاب توسط کودکان گوش آنها به کلمات آشنا میشود و تلفظ صحیح واژه ها و حروف را بهتر میآموزد.
همچنین بهتر از آز آنها بخواهیم هنگامی که برای آنها کتاب میخوانیم به متن و تصاویر کتاب با دقت نگاه کنند و در این زمینه از آنها بازخورد بگیریم.
این امر به یادگیری بهتر حروف, کلمات, و ترکیب کلمات با یکدیگر در جمله کمک میکند
و با مواجه نمودن کودکان با فرآیند خواندن صحیح عبارات و هجی کردن آن, بهتر خواندن را در کودکان تقویت مینماید.
